Bệnh tắc nghẽn phổi mãn tính (COPD) là gì?

Theo Tổ chức Y tế Thế giới WHO, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD) là nguyên nhân gây tử vong đứng thứ ba trên toàn thế giới, gây ra 3.23 triệu ca tử vong vào năm 2019. Vậy bệnh tắc nghẽn phổi mãn tính (COPD) là gì?

1. Bệnh tắc nghẽn phổi mãn tính (COPD) là gì?

Bệnh tắc nghẽn phổi mãn tính (COPD) là một bệnh phổi phổ biến gây ra tình trạng hạn chế luồng khí và các vấn đề về hô hấp, đôi khi được gọi là khí thũng hoặc viêm phế quản mãn tính.

Các triệu chứng bao gồm khó thở, ho, tiết chất nhầy (đờm) và thở khò khè. Tình trạng này thường xảy ra do tiếp xúc lâu dài với các loại khí gây kích ứng hoặc các hạt vật chất, thường gặp nhất là từ khói thuốc lá.

Những người mắc COPD có nguy cơ cao mắc bệnh tim, ung thư phổi và nhiều tình trạng khác. WHO cho biết việc hút thuốc lá chiếm hơn 70% số ca COPD ở các nước có thu nhập cao. Ở thu nhập thấp và trung bình (LMIC), hút thuốc lá chiếm 30 – 40% số ca COPD và ô nhiễm không khí trong nhà là yếu tố nguy cơ chính. Đồng thời dữ liệu WHO báo cáo gần 90% số ca tử vong do COPD ở những người dưới 70 tuổi xảy ra ở các nước có thu nhập thấp và trung bình.

Bệnh tắc nghẽn phổi mãn tính

Khí thũng và viêm phế quản mãn tính là hai tình trạng phổ biến nhất góp phần gây ra COPD. Hai tình trạng này thường xảy ra cùng nhau và có thể có mức độ nghiêm trọng khác nhau ở những người mắc COPD.

• Viêm phế quản mãn tính là tình trạng viêm niêm mạc của ống phế quản, mang không khí đến và đi từ các túi khí (phế nang) của phổi. Nó được đặc trưng bởi ho và sản xuất chất nhầy (đờm) hàng ngày.
• Khí phế thũng là tình trạng các phế nang ở cuối đường dẫn khí nhỏ nhất (tiểu phế quản) của phổi bị phá hủy do tiếp xúc với khói thuốc lá và các loại khí kích thích khác cũng như các hạt vật chất.

Mặc dù COPD là một căn bệnh tiến triển và trở nên nặng hơn theo thời gian, COPD không thể chữa khỏi nhưng các triệu chứng có thể cải thiện nếu người bệnh tránh hút thuốc và tiếp xúc với ô nhiễm không khí, đồng thời dùng vaccine phòng ngừa. 

2. Các triệu chứng phổ biến của bệnh tắc nghẽn phổi mãn tính (COPD)

Các triệu chứng COPD thường không xuất hiện cho đến khi tổn thương phổi đáng kể xảy ra và chúng thường trầm trọng hơn theo thời gian, đặc biệt nếu tiếp tục tiếp xúc với hút thuốc.

Các dấu hiệu và triệu chứng của COPD có thể bao gồm:

• Khó thở, đặc biệt là khi hoạt động thể chất.
• Khò khè.
• Tức ngực.
• Ho mãn tính có thể tiết ra chất nhầy (đờm) có màu trong, trắng, vàng hoặc hơi xanh.
• Nhiễm trùng đường hô hấp thường xuyên.
• Thiếu năng lượng.
• Giảm cân ngoài ý muốn (ở giai đoạn sau).
• Sưng ở mắt cá chân, bàn chân hoặc cẳng chân.

Khó thở 

Những người mắc COPD cũng có khả năng trải qua các giai đoạn được gọi là đợt trầm trọng, trong đó các triệu chứng của họ trở nên tồi tệ hơn so với sự thay đổi hàng ngày thông thường và tồn tại ít nhất vài ngày.

Xem thêm: Ô nhiễm không khí và ung thư phổi

3. Nguyên nhân của bệnh tắc nghẽn phổi mãn tính (COPD)

Nguyên nhân chính gây ra COPD ở các nước phát triển là do hút thuốc lá. Ở các nước đang phát triển, COPD thường xảy ra ở những người tiếp xúc với khói từ việc đốt nhiên liệu để nấu ăn và sưởi ấm trong những ngôi nhà thông gió kém.

Chỉ một số người hút thuốc mãn tính phát triển bệnh COPD rõ ràng trên lâm sàng, mặc dù nhiều người hút thuốc thời gian dài có thể bị suy giảm chức năng phổi. Một số người hút thuốc phát triển các tình trạng phổi ít phổ biến hơn. Họ có thể bị chẩn đoán nhầm là mắc COPD cho đến khi thực hiện đánh giá kỹ lưỡng hơn.

Nguyên nhân của bệnh tắc nghẽn phổi mãn tính

Nguyên nhân gây tắc nghẽn đường thở bao gồm:

• Khí thũng: Bệnh phổi này gây ra sự phá hủy các thành mỏng manh và các sợi đàn hồi của phế nang. Đường hô hấp nhỏ xẹp xuống khi bạn thở ra, làm cản trở luồng không khí ra khỏi phổi.
• Viêm phế quản mãn tính: Trong tình trạng này, các ống phế quản của bạn bị viêm và thu hẹp và phổi tiết ra nhiều chất nhầy hơn, điều này có thể làm tắc nghẽn các ống bị thu hẹp hơn nữa. 

4. Các yếu tố rủi ro của bệnh tắc nghẽn phổi mãn tính (COPD)

Các yếu tố nguy cơ gây ra COPD bao gồm:

• Tiếp xúc với khói thuốc lá: Yếu tố nguy cơ đáng kể nhất đối với COPD là hút thuốc lá lâu dài. Người hút thuốc càng nhiều năm và càng hút nhiều gói thì nguy cơ càng lớn. Những người hút thuốc lào, hút xì gà và hút cần sa cũng có thể gặp nguy hiểm cũng như những người tiếp xúc với lượng lớn khói thuốc thụ động.
• Mắc bệnh hoặc có tiền sử hen suyễn: Hen suyễn, một bệnh viêm đường hô hấp mãn tính, có thể là yếu tố nguy cơ phát triển COPD. Sự kết hợp giữa hen suyễn và hút thuốc làm tăng nguy cơ mắc bệnh COPD.
• Phơi nhiễm nghề nghiệp với bụi và hóa chất: Việc tiếp xúc lâu dài với khói, hơi và bụi hóa chất tại nơi làm việc có thể gây kích ứng và viêm phổi.
• Tiếp xúc với khói từ việc đốt nhiên liệu: Ở các nước đang phát triển, những người tiếp xúc với khói từ việc đốt nhiên liệu để nấu ăn và sưởi ấm trong những ngôi nhà thông gió kém có nguy cơ phát triển bệnh cao hơn.
• Di truyền: Những rối loạn di truyền hiếm gặp thiếu hụt alpha – 1 – antitrypsin là nguyên nhân của một số trường hợp COPD. Các yếu tố di truyền khác có thể khiến một số người hút thuốc dễ mắc bệnh hơn.

Hút thuốc lá 

5. Biện pháp phòng ngừa của bệnh tắc nghẽn phổi mãn tính (COPD)

Không giống như một số bệnh, COPD thường có nguyên nhân rõ ràng và cách phòng ngừa rõ ràng cũng như có nhiều cách để làm chậm sự tiến triển của bệnh. Phần lớn các trường hợp liên quan trực tiếp đến hút thuốc lá và cách tốt nhất để ngăn ngừa COPD là không bao giờ hút thuốc hoặc ngừng hút thuốc ngay bây giờ.

Việc tiếp xúc nghề nghiệp với khói và bụi hóa chất là một yếu tố nguy cơ khác gây ra COPD. Nếu mọi người làm việc với những loại chất kích thích phổi này, mọi người hãy trao đổi với người giám sát về những cách tốt nhất để bảo vệ bản thân, chẳng hạn như sử dụng thiết bị bảo vệ đường hô hấp.

Tham gia chữa trị kịp thời 

Dưới đây là một số biện pháp có thể thực hiện để giúp ngăn ngừa các biến chứng liên quan đến COPD:

• Bỏ hút thuốc để giúp giảm nguy cơ mắc bệnh tim và ung thư phổi.
• Tiêm vaccine cúm hàng năm và tiêm vaccine thường xuyên chống lại bệnh viêm phổi do phế cầu khuẩn để giảm nguy cơ hoặc ngăn ngừa một số bệnh nhiễm trùng.

Bệnh tắc nghẽn phổi mãn tính (COPD) không chỉ là một tình trạng sức khỏe, mà còn là một thách thức lớn đối với người mắc phải và cả xã hội. Việc hiểu rõ về COPD là chìa khóa để đối mặt với nó một cách hiệu quả, đồng thời khuyến khích phát triển các biện pháp phòng tránh và hỗ trợ cộng đồng. Chúng ta cần tập trung vào giáo dục và nâng cao nhận thức để hỗ trợ những người sống với COPD, xây dựng một cộng đồng hiểu biết và hỗ trợ.

Tìm hiểu và cập nhật những thông tin mới nhất về không khí tại đây.

THAM KHẢO 

[1] World Health Organisation. “Chronic Obstructive Pulmonary Disease (COPD).” Www.who.int, 20 May 2022, www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/chronic-obstructive-pulmonary-disease-(copd)#:~:text=Overview.

[2] Mayo Clinic. “COPD.” Mayo Clinic, Mayo Clinic, 15 Apr. 2020, www.mayoclinic.org/diseases-conditions/copd/symptoms-causes/syc-20353679.